Zeg je Acceptance and Commitment Therapie (ACT), dan zeg je Tim Batink (35). Deze ACT-expert rolde vorig jaar samen met Minddistrict de ehealthmodule Van Klacht naar Veerkracht uit. Daar kwam recent de Flexibiliteits Index Test (FIT-60) bij. Een gesprek over zijn liefde voor deze vorm van therapie en waarom het oké is om je af en toe naar te voelen.
Tim is 25 jaar als hij in de metro in Washington staat. Hij promoveert op ACT en is op weg naar zijn eerste internationale ACT-congres wanneer hij een tikje voelt op zijn schouder. Hij draait zich om en ziet een echtpaar staan. De vrouw komt hem bekend voor. “Weet je nog wie ik ben?”, vraagt ze. ‘Ik neem samen met mijn man een sabbatical. We reizen een half jaar door Amerika.’
Twee jaar eerder zit diezelfde vrouw bij Tim in een ACT-groepsbehandeling. Ze mist het avontuur in het leven en wil er iets aan doen. Maar wat? Dat weet ze nog niet. Ze belooft Tim het te onderzoeken. “Bijzonder dat ik haar tien jaar geleden in Washington tegenkwam”, vindt de ACT-expert. “Zij is me altijd bijgebleven. Zij is hét voorbeeld van hoe ACT kan werken. Niet alleen realiseerde ze zich dat ze iets wilde veranderen. Ze heeft het ook écht in de praktijk toegepast. Daar doe je het als therapeut voor.”
ACT en zingeving
Het is één van de vele succesverhalen die Tim de afgelopen jaren verzamelde sinds hij in 2009 in aanraking kwam met ACT. Hij was toen stagiair bij een multidisciplinair team met cliënten met chronische pijn. Deze derde generatietherapie is dan net overgewaaid uit Amerika. ACT helpt cliënten op een gezonde manier omgaan met de problemen die ze tegenkomen (Acceptance), zodat ze opnieuw kunnen gaan investeren in de zaken die ze belangrijk vinden (Commitment).
"Je kunt mensen met iets heel fundamenteels op een concrete manier helpen."
“Veel therapieën gaan over klachtreductie, het weghalen van problemen,” legt Tim uit. “Je focust dan op wat je niet meer wil in je leven. Die therapieën hebben zeker waarde, maar ze geven meestal geen antwoord op wat je wél wil met je leven.” Dat is waar ACT het verschil maakt. “Ik zag dat mijn cliënten tools kregen om met hun klachten om te gaan. Ze kregen weer meer ruimte om hun leven te vullen met wat betekenis geeft. Dat je mensen met zoiets fundamenteels als zingeving op een hele concrete en praktische manier mag helpen, dat vond ik vanaf het begin al bijzonder.”
De kracht van ehealth
Tims interesse is gewekt. In de jaren erna schrijft hij samen met Gijs Jansen het boek Time to ACT! Het basisboek voor professionals. Tijdens zijn promotieonderzoek naar ACT ontwikkelt hij samen met collega's de Flexibiliteits Index Test (FIT-60), een vragenlijst voor zelfrapportage. Ook creëert hij het transdiagnostische ACT-behandelprotocol Van Klacht naar Veerkracht.
Bij dat protocol werd een app gemaakt. Dat bracht Tim op het idee voor een online interventie. “Wat als we de hele behandelinterventie doorontwikkelen naar een ehealthmodule?” Vorig jaar lanceerde hij met Minddistrict de online module, die ook Van Klacht naar Veerkracht heet.
“We weten dat cliënten veel informatie die je als therapeut tijdens een sessie geeft niet opslaan. Met de module hebben cliënten de hele therapie bij zich. Dat helpt niet alleen cliënten zich meer autonoom te voelen, maar ook in het maken van de vertaling van therapie naar het dagelijks leven. En dat is toch waar het uiteindelijk om draait.”
"We weten dat cliënten veel informatie die ze tijdens een sessie krijgen niet opslaan."
Onlangs werd ook de gevalideerde FIT-60 toegevoegd. Met de FIT-60 breng je de verschillende ACT-vaardigheden in kaart. Zo stem je de behandeling af op de krachten van de cliënt en de nog onderontwikkelde kanten. “Ik raad behandelaren altijd aan om de lijst niet alleen vooraf, maar ook tussendoor en na afloop te laten invullen. Dan kun je cliënten bijsturen als dat nodig is. En je kunt cliënten meegeven aan welke vaardigheden ze ook na hun traject aan kunnen blijven werken.”
Wetenschappelijk onderzoek naar effectiviteit
Voor de ehealthmodule van Minddistrict is het behandelprotocol Van Klacht naar Veerkracht zo zuiver mogelijk overgenomen. Dat is belangrijk, omdat het protocol effectief is bevonden in de heterogene sGGZ-populatie. Van Klacht naar Veerkracht is vervolgens doorontwikkeld naar de gelijknamige ehealthmodule. “Er loopt nu vanuit de Open Universiteit een onderzoek naar de feasibility en effectiviteit naar deze module. De eerste resultaten zijn positief. Zo heeft de module een significant effect op het vergroten van psychologische flexibiliteit en welbevinden bij de algemene populatie.”
- Maak jezelf bekend met de therapie. “Op Minddistrict staan twee gratis e-learningmodules zodat je een idee krijgt wat ACT is en of het past bij je werkwijze.”
- Ga je met Van Klacht naar Veerkracht aan de slag? Loop dan als hulpverlener ook de module door. “Voor persoonlijke diepgang, maar ook zodat je weet wat je van je patiënt vraagt.”
- Ga bij iedere patiënt na of de ehealthmodule bij hem of haar past. “Niet iedere cliënt is weggelegd voor ehealth. Check iedere keer of iemand het zelf kan doen, of dit wenselijk is of dat het beter is om het te integreren in een therapeutisch traject.”
De ontwikkeling
Het team van Minddistrict en Tim werkten hard om een laagdrempelige, persoonlijke en interactieve module te ontwikkelen. De module is zo gemaakt dat die onbegeleid, of standalone, ingezet kan worden, maar ook kan worden gebruikt in een reguliere ACT-behandeling. Omdat de module transdiagnostisch is opgezet is die te gebruiken bij een brede doelgroep en geschikt voor gebruik in zowel de poh-ggz, basis ggz en als onderdeel van een behandeling in de specialistische ggz.
Net als in het protocol zijn in de module veel metaforen en oefeningen gebruikt. “De metaforen hebben twee doelen. Enerzijds helpen ze patiënten te herinneren waar het hoofdstuk over ging. Anderzijds werken ze als een psychologisch mechanisme.”
Tim geeft een voorbeeld. “Stel, ik behandel een patiënt met chronische pijn. Het helpt niet als ik zeg dat hij moet stoppen met vechten tegen zijn emoties. Het is anders als ik uitleg dat chronische pijn net als een boemerang werkt. Door hem steeds zo hard mogelijk weg te gooien is het even weg, maar komt het net zo hard weer terug. Metaforen helpen om nieuwe perspectieven te ontdekken.”
Te zien als expert – en als mens
Is er dan geen verschil tussen de online module en het behandelprotocol? Zeker wel. Eén van die verschillen is zelfs behoorlijk zichtbaar: als je de module volgt, kom je Tim zelf tegen in de video's. “Tijdens de online behandeling krijgen mensen uitleg over de verschillende ACT-processen. Wij hebben ervoor gekozen dat niet uit te schrijven, maar een therapeut te laten zien die erover vertelt. In die video's geef ik zelf de uitleg."
Dat was een bewuste keuze, vertelt hij. “Als therapeut kun je een voorbeeldrol innemen, door zelf ook te delen over je eigen worstelingen. Dat doe ik met persoonlijke voorbeelden.” Een belangrijk onderdeel van ACT is namelijk normaliseren dat je vervelende gedachten en gevoelens kan hebben. Tim is dus niet alleen te zien als professional en schrijver van de methode, maar ook als medemens die zich ook moet verhouden tot zijn eigen negatieve gedachten en gevoelens. “Volgens mij is dat wel vrij uniek.”
Meer informatie
- Dr. Tim Batink is Klinisch Psycholoog & Psychotherapeut, Groepstherapeut NVGP, Senior-schematherapeut, Supervisor VGCt en ACT-supervisor. Lees meer op de website ACT in Actie.
- In de catalogus kun je meer lezen over Van Klacht naar Veerkracht en de FIT-60