Mensen met een fysieke chronische aandoening hebben vaak ook te maken met mentale klachten, die met hun ziekte samenhangen. Ze hebben een grotere kans om angstklachten of een depressie te ontwikkelen. En ook het omgaan met hun ziekte vraagt veel. Frank Snoek, hoofd Medische Psychologie aan Amsterdam UMC, wil deze mensen ondersteunen met online interventies. Dat heeft het instrument MyDiaMate opgeleverd. En Snoek's ambities zijn nog niet op.
Frank Snoek, foto: Amsterdam UMC
Dit is een kortere, aangepaste versie van een artikel dat eerder verscheen in ICT&Health. Lees het origineel hier
Diabetes en depressie
Ruim 10 jaar geleden publiceerde de onderzoeksgroep van Frank Snoek als eerste een studie over een online interventie voor mensen met diabetes die aan een depressie leden. Daarvoor werd samengewerkt met het Trimbos Instituut. Vervolgens startte onder de vlag van het Nationaal Actieprogramma Diabetes een project om het online programma in de markt te zetten. Via een social venture van het Trimbos – MentalShare – en in overleg met zorgverzekeraars werd theorie naar praktijk vertaald, om met name huisartsen te enthousiasmeren voor de digitale tool.
Helaas redde MentalShare het niet – een belangrijk leermoment volgens Snoek – en reden om te zoeken naar een betrouwbare partij met een digitaal platform dat solide in de markt stond. “Die vonden we in Minddistrict. Zij waren al jaren bezig met een portfolio voor digitale ggz-zorg, dat wij samen met hen konden ombouwen om het bruikbaar te maken voor chronische patiënten met mentale problemen.”
Vergroten reikwijdte van medische psychologie
De afdeling Medische Psychologie in het ziekenhuis richt zich op het mentale aspect van fysieke klachten. Maar het aantal mensen dat naar medische psychologie wordt doorverwezen is beperkt. Een grote groep blijft onder de radar. Omdat ze hun behandelaar niet vaak zien, omdat er onvoldoende aandacht is voor de mentale kant, of omdat mensen met hun arts niet over mentale problematiek willen of durven praten.
Snoek: “Wij zien in de toenemende volwassenheid van ehealth een kans om de reikwijdte van onze professie te vergroten. In het platform kun je in een onderzoekssetting een interventie ontwikkelen, tailor-made voor chronische patiënten. Op kleine schaal hebben we interventies – voor mensen met diabetes, huidziekten en kanker – in de praktijk uitgeprobeerd om te kijken wat wel en niet werkt. Wat acceptabel is voor patiënten, wat zij gebruiken en waarderen.”
Uit de onderzoeksetting in het Amsterdam UMC komt onder meer naar voren dat het voor veel patiënten in een poliklinische setting waardevol blijkt om digitale ondersteuning te krijgen voor de meer mentale problemen die ze ondervinden bij hun ziekte en behandeling. Snoek: “Die kant blijft te vaak onbesproken en onbehandeld. De online tools die wij ze aanreiken, helpen daarbij.”
MyDiaMate
Een in het oog springend voorbeeld is MyDiaMate, een zelfhulpapp voor mensen met diabetes type 1. Een vrij grote groep met lichtere psychologische klachten krijgt geen of weinig begeleiding, maar wil wel werken aan hun mentale gezondheid. Nu worden vaak generieke wellness- of mindfulnessapps gebruikt. Dat kan helpen, maar er is behoefte aan een ziekte-specifieke tool, vertelt Snoek.
“Waarom niet onze kennis en ervaring in een zelfhulp-app voor deze groep mensen gieten? Dat hebben we gedaan in samenwerking met patiënten zelf en vervolgens de vorm gegeven in Minddistrict. Inmiddels loopt er een landelijk implementatieproject, om te kijken wat mensen zelf kunnen doen voor hun mentale gezondheid, maar ook om het gesprek over de mentale kant van diabetes met je zorgverlener aan te gaan en te verdiepen.”
De app wordt steeds weer verbeterd. Inmiddels is versie twee uitgebracht, met nieuwe content en patiëntvideo’s. En er wordt al verder gedacht, zoals de ontwikkeling van een aanvullend online peer support programma voor patiënten met diabetes type 1. Dat gaat binnenkort van start, in nauwe samenwerking met Diabetes Plu, een actieve patiënt community. Ook wordt er gekeken naar uitrol van MyDiaMate in andere landen.
Goede rolverdeling
Medisch psychologen en de andere zorgverleners van mensen met chronische aandoeningen zijn geen technici, benadrukt Snoek. “Wij blijven in onze rol als zorgverlener en onderzoeker. In samenwerking met Minddistrict als ehealthaanbieder kunnen wij onze wensen en die van patiënt-gebruikers vormgeven op hun platform, zonder dat we zelf een app hoeven te ontwikkelen of een bedrijfje moeten opzetten.”
Hybride benadering
De online tools blijven in ontwikkeling, met hulp van feedback van gebruikers. Snoek gaat met de feedback ook terug naar Minddistrict, om de tools verder te verfijnen en ontwikkelen. “De toekomst vraagt om hybride modellen, waarin we mentale en fysiologische data integreren.” Bij diabetes kan de bloedglucoseregulatie bijvoorbeeld een sterke invloed hebben op het mentaal welzijn, en andersom.
De hybride, integrale benadering is volgens Snoek hard nodig: “In de medische behandeling gaat de aandacht vooral uit naar de fysieke kant, minder naar de mentale kant van een ziekte. Maar bij een patiënt komt alles samen. Door beide kanten in een digitale tool te combineren, kun je de patiënt beter onderstunen en de behandeluitkomsten optimaliseren.”
Niet mainstream
Tijdens de Covid-periode is de noodzaak en acceptatie van digitale hulpverlening toegenomen. Maar ondanks Covid is digitale ondersteuning van een behandeling nog lang niet mainstream. Snoek: “Het is geaccepteerd, maar vormt nog altijd een minderheid van het aantal interventies. Je ziet het wel in de breedte groeien. En het verwachtingspatroon van mensen verandert. Mensen vragen vaker zelf of er een online programma voor hen is. En aangezien zorg in toenemende mate netwerkzorg wordt, steeds meer buiten de muren van het ziekenhuis, zal de vraag vanuit patiënt en zorgverlener groeien naar een platform dat overal bruikbaar is.”
Ook financiering van digitale innovaties blijft een heikel punt, meent Snoek, en een integraal zorgmodel maakt dat niet makkelijker. "Het kost zorgaanbieders geld om tools als Minddistrict te gebruiken. Maar we hebben geen helder verrekenmodel via de zorgverzekeraar. Het loopt nu via de somatische DBC-vergoeding van medische psychologie." Het is voor Snoek geen reden om zich te laten tegenhouden. "Met de opwaartse druk richting structurele digitale zorg hoop ik dat we uitkomen bij een logischer financiering van hybride, integrale zorgmodellen."
Meer optimisme
Snoek zegt hierover een stuk optimistischer te zijn dan tien jaar geleden. Het aanbod van digitale zorgplatforms begint volwassen te worden, meent hij. “Zij hebben zich solide, betrouwbare partners getoond. En ziekenhuizen hebben gewoon niet de capaciteit of budgetten om digitale zorg alleen te ontwikkelen en te regelen: samenwerking met technologiepartners is een must.”
Zeker bij de veel voorkomende chronische aandoeningen is het zaak dat de overheid een strategie ontwikkelt om het medisch psychologisch zorgveld bij digitalisering te helpen op gebieden als opschaling, regulering en financiering. Covid is op veel gebieden een probleem, maar in digitalisering is het volgens Snoek een katalysator, die kan helpen om het veld verder te brengen.
“Ook kennis- en zorgcentra op het gebied van chronische aandoeningen hebben een verantwoordelijkheid. Het heeft lang geduurd en veel interventies werken pas op kleine schaal, maar nu is het tijd om op te schalen. Laten we vooral kijken naar wat al werkt en dat inzetten.”
Verder lezen
In 2019 ontving Frank Snoek voor MyDiaMate de Richard R. Rubin Award van de American Diabetes Association (ADA), als eerste niet-Amerikaan. Je kunt het artikel lezen dat Amsterdam UMC over het onderzoek en de app schreef naar aanleiding van deze prijs.
Lees meer over MyDiaMate op de eigen website.
Meer modules bekijken op het snijvlak van somatische en psychische klachten? Kijk in onze catalogus. Als je meer wilt weten over onderzoek doen met minddistrict, dan kun je terecht op onze onderzoekspagina.
Het originele artikel is te lezen op de website van ICT&Health