Tekst: Inge Heuff - Een dunbevolkt en groot werkgebied waarbij reistijden van een uur niet ongebruikelijk zijn: zo ziet het werkterrein van de Zeeuwse GGZ-instelling Emergis eruit. Voor ouderen die meestal van mantelzorgers of het openbaar vervoer afhankelijk zijn, is een rit naar de kliniek vaak een hele afstand. En voor de psychiater en regiebehandelaar neemt de reistijd een onevenredige hoeveelheid tijd in beslag. Videobellen kan een oplossing zijn.
Dit artikel verscheen eerder al in een uitgave van Emergis.
Beeldbellen is één van de pilots van de digitale zorgagenda van Emergis. “Beeldbellen, of videobellen, is meer dan een telefonisch contact”, legt projectleider digitale zorgagenda Niek de Klerk uit. “Behandelaar en cliënt zijn voor elkaar zichtbaar, zoals bij Facetime of Skype, maar dan via een beveiligd platform. Je spreekt en ziet elkaar, en om dat laatste gaat het vooral.” Een consult via beeldbellen bij ouderenpsychiatrie gebeurt altijd onder begeleiding van een sociaalpsychiatrisch verpleegkundige (SPV), een verpleegkundig specialist ggz (VS GGZ) of een verpleegkundige in opleiding tot specialist (VIOS) die thuis bij de cliënt zit. De begeleider kent de cliënt en kan technische ondersteuning bieden bij het beeldbellen.
Toegevoegde waarde
GZ-psycholoog ouderenpsychiatrie Brenda Visser is één van de deelnemers aan het project. “Ik heb nog niet zoveel ervaring met beeldbellen, maar nu al zie ik alleen maar voordelen. De toegevoegde waarde van het beeld is groot. Natuurlijk is het even wennen. We zitten letterlijk wat verder van elkaar, maar het inschatten van de toestand van de cliënt gaat goed. Daarbij kan ik zo nodig ook terugvallen op de kennis van de SPV’er. En de cliënt zit comfortabel thuis, hoeft niet te reizen.”
Digivaardig
Niek is enthousiast over de deelname van ouderenpsychiatrie aan het project. “Mark Jansen, een VIOS’er, kwam met het idee om de ouderenpsychiatrie aan te melden voor de pilot. Ik zou er zelf nooit aan gedacht hebben, al zijn - in tegenstelling van wat sommigen denken - Nederlandse ouderen behoorlijk digivaardig. De drempel om videobellen toe te passen is dan ook niet zo hoog. Maar het is echt nog een pilot, beide partijen moeten de toegevoegde waarde zien.”
Nederlandse ouderen zijn behoorlijk digivaardig
En daar zit nog wel de crux bij ouderenpsychiatrie. Brenda: “Je moet je er wel in willen verdiepen. Wat willen we ermee? Wanneer heeft het een toegevoegde waarde? Bij wie gaan we dit inzetten? Het beantwoorden van die vragen kost tijd en die is niet altijd voorhanden. Aan de andere kant, het beeldbellen ligt in het verlengde van de ehealthmodules, die ook onderdeel zijn van de digitale zorgagenda. Als je de stap maakt om met die modules te werken, dan wordt beeldbellen ook gemakkelijker. Het is immers hetzelfde platform. Het is een kwestie van een account aanmaken op Minddistrict en inloggen.” “Mark zag alleen maar kansen voor videobellen bij ouderenpsychiatrie”, vervolgt Brenda. “Dat enthousiasme werkte aanstekelijk. Met beeldbellen heb je een volwaardig contact, waarbij je echt veel tijd kunt besparen.”
In beeld
Niek weet dat mensen het soms lastig vinden om zichzelf te zien in het kleine beeld op het beeldscherm. “Maar van een psycholoog met ruime ervaring in de behandeling van expats via beeldbellen hoorde ik dat na een kwartiertje het beeldscherm er niet meer toe doet, het gaat dan alleen nog over de inhoud. Bij de tweede sessie is het überhaupt niet meer aan de orde.” “Ik zat gelijk aan mijn haar, toen ik mezelf zag”, lacht Brenda. “Ook qua lichtval is het even zoeken om de cliënt goed in beeld te krijgen.
Tijd nodig
De pilot beslaat een maand of vier, afhankelijk van het aantal deelnemers en de respons. Er is een evaluatieformulier waarmee Niek meer kan toetsen dan alleen de directe beleving. Er zijn vragen voor de cliënt, mantelzorger, SPV’er en regiebehandelaar, maar ook over de beeld- en geluidkwaliteit. “Er is weinig expliciete weerstand tegen videobellen”, weet Niek. “Het kost wel tijd om mensen ertoe aan te zetten. Ik verwacht dan ook geen snelle implementatie. Toch liggen er veel mogelijkheden. Denk aan sparren op het moment dat een SPV’er bij een thuisbezoek het gevoel krijgt dat er meer aan de hand is. Hij of zij kan dan voorstellen om even te beeldbellen met de regiebehandelaar om dit af te stemmen. Overigens gaat het PZT-team, de psychische zorg thuis, nu ook meedoen.”
Efficiëntie
Het is in feite niet een kwestie of, maar vooral wanneer digitale oplossingen als beeldbellen worden ingezet. Niek: “Ook cliënten veranderen, zijn actiever en geëmancipeerder.” “De oudere oudere is nog vrij dociel”, bevestigt Brenda, “de jongere oudere wil graag de regie houden en staat open voor nieuwe toepassingen die dat mogelijk maken.”
Het huis niet uit
Elly Euser woont in Sint-Annaland en is in behandeling bij Emergis. Tot zijn overlijden, reed haar man haar naar Kloetinge; drie kwartier heen en drie kwartier terug. Nu is ze afhankelijk van anderen die ze liever niet vraagt. Daarom deed ze mee aan een consult met Brenda Visser via beeldbellen. “Het ging prima, maar het is wel wat onpersoonlijk. Dus om het nu altijd zo te doen... Maar op zich ben ik er wel tevreden mee en eigenlijk maakt het me niet zo uit. Ik hoef in elk geval het huis niet uit, wat ik prettig vind, en ik hoef niemand voor het vervoer lastig te vallen. Bovendien wordt dit wel de toekomst denk ik. En voor mensen die slecht ter been zijn, is beeldbellen wel handig. Voor het gesprek met Brenda gebruikten we de laptop van Mark”.
Pilot Zeeuws-Vlaanderen
Emergis heeft ook in Zeeuws-Vlaanderen een pilot met beeldbellen lopen. Het Intensive Home Treatment (IHT)-team probeert de mogelijkheden van beeldbellen uit. De behandelaars bezoeken deze cliënten intensief thuis, soms wel twee, drie keer per dag. Niek: “Door één van de bezoekjes te vervangen door beeldbellen, winnen de behandelaars veel tijd. En voor de cliënt kan het beeldbellen minder belastend zijn. Niet iedereen vindt het fijn om telkens iemand over de vloer te krijgen.”